صاحبان و رانندگان خودرو را به لحاظ آگاهی و آشنائی به مسائل فنی خودرو و همچنین از نظر اهمیت به آنچه که شرکت تولید کننده خودرو، اعم از دفترچه راهنمای مشتری و غیره در اختیار ایشان قرار داده است، می توان به دسته های مختلف تقسیم نمود. بعضی از رانندگان وسیله نقلیه خود را مثل کف دست می شناسند، بعضی دیگر اطلاعاتی ندارند ولی آنچه شرکت تولید کننده در اختیار ایشان قرار داده است را مطالعه می نماید. بعضی دیگر نسبت به صداهای ایجاد شده توسط خودرو حساس هستند و برخی نسبت به علائم، نشانه ها و چراغ های روی صفحه نمایشگرها حساسیت و عکس العمل زیادی از خود بروز می دهند. بعضی برای نگهداری و انجام سرویس های دوره ای اهمیت زیادی قائل هستند.
خرید اقساطی خودرو در نمایشگاه اتومبیل صمد شکرالهی با 70 درصد پیش پرداخت و پرداخت باقی مانده مبلغ در 8 ماه با سود ماهانه 5 درصد
دور موتور چیست
قبل از اینکه بخواهیم به علت نوسان دور موتور بپردازیم، ابتدا باید بدانیم دور موتور چیست. دور موتور یا RPM مخفف «چرخش در دقیقه» است. شتاب گیری یا کاهش سرعت خودرو، لاستیک ها را با سرعت معینی می چرخاند. اگر به سرعت سنج ماشین خود نگاه کنید، RPM را می بینید.سرعت سنج، سرعت وسیله نقلیه شما را برحسب تعداد دور در دقیقه (RPM) نشان می دهد. با فشار دادن پدال گاز، تعداد دور در دقیقه افزایش می یابد. به طور مشابه، با فشار دادن ترمز یا رها کردن پدال گاز، تعداد دور در دقیقه کاهش می یابد. اکثر موتورها تا حدود ۴,۰۰۰ – ۶,۰۰۰ دور در دقیقه می چرخند، اگرچه این میزان بسته به نوع خودرو و قدرت آن، می تواند بسیار متفاوت باشد.
خوب است اشاره شود که در خودروهای دارای گیربکس دستی، عدد RPM بسیار مهم است. اما در خودروهای مجهز به گیربکس اتوماتیک، این عدد اهمیت کمتری دارد. چرا که خودرو به طور خودکار تعداد دورها را مشخص کرده و بر اساس آن گیربکس را جهت کاهش یا افزایش سرعت خودرو تنظیم می کند. آر پی ام یا همان دور موتور، یکی از مهمترین ملاک های اندازه گیری عملکرد موتور خودرو است. هر چقدر دور موتور در دقیقه بیشتر باشد، سرعت آن هم بیشتر است. در واقع RPM ارتباط مستقیمی با سرعت و قدرت خودرو دارد. به این منظور زمانی که راننده پدال گاز را بیشتر فشار دهد، تعداد دور موتور هم بیشتر شده و سرعت خودرو بالاتر می رود.
دلایل اصلی و راهکارهای رفع مشکل دور موتور ناپایدار
نوسان دور موتور (Idle Fluctuation) به حالتی گفته می شود که دور موتور خودرو در حالت توقف یا حرکت آرام (مثل درجا کار کردن در حالت خلاص یا پشت چراغ قرمز) دچار تغییرات ناگهانی و ناپایدار می شود. گاهی این نوسانات به صورت افزایش یا کاهش لحظه ای دور موتور ظاهر می شود و در برخی موارد حتی با خاموش شدن ناگهانی خودرو همراه است. علت این مشکل، پیچیده و چندوجهی است و می تواند به سیستم سوخت رسانی، برق، هوای ورودی، سنسورها و حتی مشکلات مکانیکی مربوط باشد.
فهرست ۱۰ علت اصلی نوسان دور موتور
- کثیفی یا خرابی دریچه گاز (Throttle Body)
- خرابی یا آلودگی استپر موتور (Idle Air Control Valve)
- نشت یا ورود هوای اضافی به منیفولد هوا
- خرابی سنسور موقعیت دریچه گاز (TPS)
- خرابی سنسور اکسیژن (O2 Sensor)
- ضعف پمپ بنزین یا گرفتگی فیلتر سوخت
- خرابی سنسور دمای آب (ECT)
- مشکلات کوئل یا شمع ها
- ایراد در ECU یا نرم افزار تنظیم موتور
- مشکل در سیستم EGR یا برگشت گاز اگزوز
کثیفی یا خرابی دریچه گاز (Throttle Body)
عملکرد: دریچه گاز وظیفه دارد میزان هوای ورودی به موتور را کنترل کند. وقتی کثیف می شود، نمی تواند به درستی باز یا بسته شود.
علائم: نوسان دور موتور در حالت درجا،تأخیر در گاز خوردن، دور موتور بالا یا پایین غیرعادی پس از رها کردن گاز
راه حل: شستشوی دریچه گاز با اسپری مخصوص، در صورت خرابی شدید تعویض دریچه گاز
خرابی یا آلودگی استپر موتور (Idle Air Control Valve)
عملکرد: استپر وظیفه کنترل هوای ورودی به موتور در حالت درجا را دارد. خرابی آن موجب نوسان دور موتور می شود.
علائم: دور موتور کم و بالا شدن ناگهانی، گاهی اوقات خاموش شدن موتور در دور پایین، حالت «تق تق» موتور در توقف کامل
راه حل: تمیز کردن استپر با اسپری مخصوص، بررسی سیم کشی استپر، تعویض در صورت خرابی
نشت یا ورود هوای اضافی به منیفولد هوا (Vacuum Leak)
عملکرد: اگر هوا از طریق راهی غیر از دریچه گاز وارد موتور شود، ECU نمی تواند ترکیب صحیح سوخت و هوا را حفظ کند.
علائم: نوسان دور موتور در همه حالات، شنیدن صدای سوت از اطراف موتور، افزایش مصرف سوخت
راه حل: بررسی شلنگ های خلا (وَکیوم)، تعویض شلنگ یا واشرهای معیوب، بررسی ترک یا نشتی منیفولد هوا
خرابی سنسور موقعیت دریچه گاز (TPS)
عملکرد: این سنسور موقعیت دریچه گاز را به ECU گزارش می دهد تا میزان پاشش سوخت تنظیم شود.
علائم: نوسان شدید دور موتور هنگام گاز دادن، گیر کردن دور موتور در یک بازه، گاز نخوردن مناسب در زمان شتاب گیری
راه حل: تست TPS با دستگاه دیاگ، در صورت خرابی: تعویض سنسور
خرابی سنسور اکسیژن (O2 Sensor)
عملکرد: سنسور اکسیژن ترکیب سوخت و هوا را در گازهای خروجی بررسی می کند و به ECU اطلاعات می دهد.
علائم: نوسان دور موتور همراه با دود سیاه، افزایش مصرف سوخت، خطای سنسور در دیاگ
راه حل: تست سنسور با دستگاه، تعویض سنسور فرسوده یا خراب
ضعف پمپ بنزین یا گرفتگی فیلتر سوخت
عملکرد: کمبود فشار سوخت باعث عملکرد ناپایدار انژکتورها شده و دور موتور را نوسانی می کند.
علائم: قطع و وصل شدن دور موتور، خاموش شدن ناگهانی در ترافیک، دیر روشن شدن خودرو
راه حل: تست فشار پمپ بنزین با گیج، تعویض فیلتر بنزین، بررسی سوکت و سیم کشی پمپ
خرابی سنسور دمای آب (ECT)
عملکرد: این سنسور دمای موتور را به ECU اطلاع می دهد. اگر دمای اشتباه گزارش شود، ECU ممکن است پاشش سوخت را نادرست تنظیم کند.
علائم: نوسان دور موتور در حالت سرد، دیر گرم شدن موتور، خطا در دیاگ
راه حل: بررسی ولتاژ سنسور با دستگاه دیاگ، تعویض سنسور معیوب
مشکلات کوئل یا شمع ها
عملکرد: کوئل و شمع ها وظیفه احتراق در سیلندر را دارند. اگر احتراق ناقص باشد، دور موتور نوسان می کند.
علائم: صدای لرزش یا ضربه در موتور، کاهش قدرت موتور، نوسان همیشگی دور موتور
راه حل: بررسی وضعیت ظاهری شمع ها، تست کوئل با دستگاه، تعویض شمع ها و کوئل های خراب
ایراد در ECU یا نرم افزار تنظیم موتور
عملکرد: گاهی اوقات خود ECU یا برنامه ریزی اشتباه آن باعث نوسان دور موتور می شود.
علائم: رفتار عجیب موتور با وجود سلامت قطعات، نوسان شدید دور موتور بدون دلیل مکانیکی، خطاهای متفرقه در دیاگ
راه حل: فلش ECU یا به روزرسانی نرم افزاری، در موارد نادر تعویض ECU
مشکل در سیستم EGR یا برگشت گاز اگزوز
عملکرد: این سیستم گازهای خروجی را دوباره وارد ورودی موتور می کند. خرابی آن می تواند تعادل هوای ورودی را بر هم بزند.
علائم: نوسان دور موتور در دمای بالا، خروج دود غیرعادی، کاهش شتاب خودرو
راه حل: تمیز کردن شیر EGR، تعویض یا بستن موقت در صورت عملکرد ضعیف
استپر خودرو چیست
استپر موتور یکی از قطعات مهم موتور خودرو است که خرابی آن هم بر روی عملکرد موتور تاثیر منفی می گذارد و هم باعث افزایش آلایندگی خودرو می شود. استپر موتور یکی از قطعات سیستم سوخت رسانی است که برای تولید قدرت در موتور مورد استفاده قرار می گیرد. بیشتر خودروهای رنو مجهز به این قطعه هستند. این قطعه تحت فرمان کامپیوتر موتور(ECU) می باشد و با دریافت دستور از آن، عمل می کند؛ کامپیوتر موتور نیز با توجه به اطلاعاتی که از سنسورهای دیگر دریافت می کند، به استپرموتور فرمان می دهد. به عبارتی دیگر استپر موتور یک عملگر(Actuator) است. عملکرد این قطعه موجب می شود تا میزان هوای ورودی به موتور در دور آرام تنظیم گردد؛ منظور از دور آرام زمانی است که پدال گاز توسط راننده فشرده نمی شود. عدم فشرده شدن پدال گاز می تواند در زمان استارت زدن خودرو، در زمان گرم شدن خودرو، هنگامیکه خودرو در وضعیت پشت چراغ قرمز و یا در ترافیک شدید قرار گرفته و یا در فاصله زمانی بین تعویض دنده اتفاق بیافتد. اگر استپر موتور وظیفه خود را به درستی انجام ندهد، علاوه بر اینکه ممکن است خودرو در حالات فوق خاموش شود ممکن است موجب بروز حادثه نیز شود.
نتیجه گیری و توصیه پایانی
نوسان دور موتور یک علامت هشداردهنده است که نباید نادیده گرفته شود. این مشکل می تواند ناشی از ایرادات ساده مانند کثیفی دریچه گاز باشد یا از مشکلات پیچیده مانند خرابی ECU یا سنسورهای حساس نشأت گیرد. تشخیص دقیق و اصولی نیازمند بررسی توسط مکانیک متخصص با دستگاه دیاگ است.